از جمله ترکیبات خطرناک موجود در آب آشامیدنی، آرسنیک است. مرگ موش که در لغات فارسی بکار گرفته می‌شود همان اکسید آرسنیک است و زرنیخ به سولفید این عنصر گفته می‌شود. این ترکیب فاقد هر گونه بو و مزه‌ای بوده و بسیار سمی است. آرسنیک موجود در آب باعث بروز انواع مشکلات پوستی، سیستم گردش خون و اختلال در سیستم عصبی می‌شود. متاسفانه به دلیل استفاده گسترده‌ایی که از As در کشاورزی، دامداری، پزشکی و صنعت می‌شود، حجم زیادی از این عنصر به صورت محلول وارد آب می‌شود که در نتیجه وارد خانه‌های ما می‌شود.
فهرست مطالب
عوارض آرسنیک در آب آشامیدنی
آرسنیک از طریق جذب، بلع و استنشاق می‌تواند وارد بدن شود. در آب‌های آلوده زیرزمینی، سنگ، خاک آلوده، چوب آلوده، دود دخانیات، موادغذایی آلوده، محیط های صنعتی و محل‌های دفن زباله آرسنیک وجود دارد. مصرف این عنصر هر چقدر هم کم باعث مسمومیت می‌شود و اولین تاثیر خود را بر کبد، پوست و کلیه‌ها می‌گذارد. از جمله بیماری هایی که به دلیل مصرف آرسنیک در آب آشامیدنی ایجاد می‌شوند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سرطان پوست و ریه
- کم شدن وزن
- داشتن اسهال و خستگی مفرط
- ورم بدن و ماهیچه های چشم
- اختلالات عصبی مثل کم حس شدن بدن و مشکلات شنوایی
روش‌های حذف آرسنیک از آب
با توجه به مطالبی که ذکر شد می‌توان نتیجه گرفت حذف آرسنیک موجود در آب آشامیدنی بسیار مهم است. بر اساس استاندارد حفاظت محیط زیست جهانی مقدار As مجاز در آب باید کمتر از 10 میکرو گرم در لیتر باشد و در صورتی که از این مقدار آن بیشتر باشد برای سلامتی خطرناک خواهد بود. برای حذف آرسنیک موجود در آب روش‌های مختلفی وجود که از جمله بهترین و مطمئن‌ترین آن‌ها استفاده از دستگاه تصفیه آب خانگی است. در ادامه به روش‌های مختلف برای حذف آرسنیک موجود در آب آشامیدنی می‌پردازیم:
۱- فیلتراسیون سطحی
در این فرایند فیزیکی-شیمیایی از ترکیباتی مانند کربن فعال، خاک رس، شن و ماسه، آهن و منگنز، بوکسیت فعال و عناصر طبیعی و مصنوعی استفاده می‌شود. در فیلتراسیون سطحی، آب از مسیرهای حاوی این ترکیبات عبور می‌کند، سپس آن‌ها به آرسنیک متصل می‌شوند و آن را از آب خارج و حذف می‌کنند. با توجه به ماده اکسید کننده، کارایی این روش تعیین می‌شود. برای احیای ماده اکسید کننده از جمله آلومینای فعال از سود سوز آور استفاده می‌شود.
۲- روش‌های غشایی
روش‌های غشایی انواع مختلفی دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به نانوفیلتراسیون، اسمز معکوس، اولترافیلتراسیون و میکروفیلتراسیون اشاره کرد. نانوفیلتراسیون و اسمز معکوس، غشا با فشار بالا و اولترافیلتراسیون و میکروفیلتراسیون، غشا با فشار پایین نامیده می‌شوند. در روش اسمز معکوس میزان حذف آرسنیک وابسته به املاح موجود در آب و PH آن است؛ آب‌هایی که دارای غلظت بالای مواد محلول‌اند، باید ابتدا از فیلترهای پیش تصفیه استفاده کرد در غیر این صورت فیلتر ممبران در تماس با املاح اشباع شده دیگر قابل احیا کردن نخواهد بود.
از فیلترهای نانوفیلتراسیون نیز می‌توان برای جذب و حذف آرسنیک از آب آشامیدنی استفاده کرد اما دقت آن به اندازه روش اسمز معکوس نیست. حفره‌های اولترافیلتراسیون و میکرو فیلتراسیون بزرگتر از ذرات آرسنیک موجود در آب می‌باشند و برای جذب این عنصر بعد از فرآیند لخته سازی و انعقاد بالاترین کارایی را دارند.
۳- روش ته نشینی و انعقاد
این روش بسیار ساده، کم هزینه، مهم و مورد توجه می‌باشد. با این حال میزان درصدی که آرسنیک بوسیله روش ته نشینی و انعقاد حذف می‌شود نسبت به روش‌های دیگر کمتر است. برای این فرایند ترکیباتی مانند آلوم و سولفات فریک را به آب اضافه می‌کنند. پس از آنکه این ترکیبات در آب حل شدند، تمام املاح و ذرات با بار منفی از جمله آرسنیک به لخته‌های رشته‌ای متصل شده و توسط فیلترهای رسوب گیر جداسازی می‌شوند.
۴- تبادل یونی
در این فرایند فیزیکی-شیمیایی یک یون در آب با یک یون از رزین‌های تبادل یونی جایگزین می‌شود. عملکرد روش تبادل یونی به عواملی نظیر PH آب، میزان آرسنیک موجود در آب، آلکالینیتی‌ها، نوع رزین تبادل یونی و یون‌های رقیب بستگی دارد. رزین‌هایی که برای حذف آرسنیک استفاده می‌شود از نوع قلیایی قوی می‌باشند. توجه فرمایید که اکسیداسیون زیاد می تواند به رزین‌ها و فرآیند تبادل یونی آسیب وارد کند.
۵- استفاده از گیاهان پالایی
گیاهان پالایی برای حذف آلاینده های شیمیایی در طبیعت استفاده می‌شوند. ریشه‌های این گیاه قادر است رسوب فلزات را از آب جذب نماید. گیاهانی مانند سنبل آبی می‌تواند از جمله روش‌های ارزان برای جذب رسوب فلزات و یون‌های فلزی محلول در آب باشد.
۶- استفاده از فیلترهای شنی
فیلترهای شنی مناسب برای تصفیه آب در حجم بالا است. فیلتر شنی قادر است میزان قابل توجهی از آرسنیک محلول در آب را حذف کند.
