کم آبی بدن زمانی اتفاق می‌افتد که بدن شما به میزان کافی آب ذخیره در بافت های خود نداشته باشد. زمانی که بدن آب کافی نداشته باشد، بسیاری از واکنش ها و مکانیسم های بدن مختل شده و فرد نمیتواند فعالیت های خود را به درستی انجام دهد. میزان کم آبی، درجات مختلفی (کم، متوسط، شدید) دارد که آثار و علائم گوناگونی را از خود بروز می‌دهد.
بدن به طور طبیعی مقداری از مایعات و آب خود را از طریق مکانیسم های مختلف مانند سوخت و ساز، تعریق، تنفس، ادرار، مدفوع، اشک و بزاق از دست می‌دهد. روزانه با نوشیدن میزان مایعات کافی، باید این آب از دست رفته را جبران و جایگزین کرد. به طور کلی کم آبی با اتفاقاتی مانند موارد زیر رخ می‌دهد:
- تب
- اسهال
- استفراغ
- تعریق بیش از حد
- تکرر ادرار (دیابت و برخی داروها مانند قرص‌های فشار خون و قند خون تعداد دفعات ادرار را افزایش می‌دهند.)
علائم کم آبی بدن
همانطور که اشاره شد، کم آبی بدن، درجات مختلفی دارد که بروز و شدت علائم در هر کدام از آنها متفاوت است. همچنین مواردی مانند سن، توانایی و قدرت بدن نیز بر میزان بروز این علائم تاثیر گذار هستند. بطوری که واکنش هایی کودکان در اثر کم آبی از خود نشان می‌دهند کاملا متفاوت با بزرگسالان است. لازم به ذکر است که کم آبی شدید یک مورد کاملا اورژانسی است و اگر به سرعت درمان نشود میتواند عواقب ناخوشایندی را در پی داشته باشد.
علائم کم آبی خفیف یا در حد متوسط عبارت‌اند از:
- تشنگی
- دهان خشکه یا چسبندگی دهان
- عدم نیاز به ادرار در طول روز
- ادرار زرد تیره
- پوست خشک و خشن
- سردرد
- گرفتگی عضلات
علائم کم آبی شدید عبارت‌اند از:
- ادرار نکردن یا داشتن ادرار زرد خیلی تیره
- پوست بسیار خشک
- احساس سرگیجه
- ضربان قلب تند
- تنفس سریع و پی در پی
- چشم‌های گود افتاده
- خواب آلودگی
- کمبود انرژی
- گیجی یا تحریک پذیری
- غش کردن
نشانه کم آبی بدن برای نوزادان و کودکان خردسال میتواند متفاوت از بزرگسالان باشد. علائم کم آبی بدن در این رده سنی عبارت‌اند از:
- خشکی دهان و زبان
- عدم ریزش اشک در زمان گریه
- ادرار نکردن کودک به مدت سه ساعت
- چشم‌های فرورفته
- گونه‌های خشک
- لکه‌هایی روی پیشانی
- خواب آلودگی
- کمبود انرژی یا تحریک پذیری
افراد معرض خطر کمبود آبی
به طور کلی هر فردی ممکن است در معرض کم آبی قرار گیرد. گروه ها و اشخاصی که در ادامه معرفی می‌کنیم، نسبت به افراد دیگر بیشتر در معرض کم آبی ممکن است قرار بگیرند. این اشخاص عبارتند از:
- نوزادان و کودکان خردسال: این گروه بیشترین احتمال ابتلا به اسهال و استفراغ شدید را دارند. در طی این مکانیسم دفاعی، میزان زیادی آب، بدن از دست می‌دهد. این اشخاص به دلیل سن پایینی که دارند نمیتوانند به درستی تشنگی و کم آبی بدن خود را بروز دهند. در نتیجه در این هنگام باید مراقب آنها بوده و با مایعات مناسب تشنگیشان را بر طرف کنید.
- افراد مسن: اشخاص سن بالا و مسن در اغلب موارد به دلیل کهولت سنی که دارند متوجه نمی‌شوند که تشنه هستند. عدم تحرک و یکجانشینی نیز باعث می‌شود آنها در طول روز نتوانند میزان آب کافی به بدن خود برسانند؛ در نتیجه دچار کم آبی می‌شوند.
- اشخاص مبتلا به سرماخوردگی یا گلودرد: باتوجه به اینکه زمانی که افراد بیمار می‌شوند اشتهای خودشان را از دست می‌دهند تمایلی به خوردن یا نوشیدن انواع مایعات خصوصا انواع آب آشامیدنی را ندارند. مداوم بودن این شرایط و روند، باعث کم آب آنها می‌شود.
- افراد مبتلا به یک بیماری مزمن: اشخاصی که دچار بیماری خاصی مانند دیابت نوع 1 یا نوع 2 هستند، در صورتی که نتوانند بیماری خود را کنترل کنند، دچار تکرر ادرار شوند. همچنین ممکن است داروهایی مصرف کنند که نیاز به مراجعه به توالت برای ادرار را زیاد کنند.
- اشخاص ساکن و یا فعال در هوای گرم و مرطوب: افرادی که در چنین محیط هایی زندگی و یا کار می‌کنند، برای متعادل و خنک کردن بدنشان در برابر گرمای خورشید، شروع به عرق کردن می‌کنند تا آب بواسطه جذب گرمای بدن، تبخیر شود. در این صورت بدنشان هم برای خنک تر شدن و هم برای جبران آب تبخیر شده به مایعات بیشتری نیاز دارند.
عوارض کم آبی
کم آبی بدن علاوه بر علائم نسبتا خطرناکی که دارد، میتواند باعث عوارض مختلفی در کوتاه و یا دراز مدت شود. از جمله این عوارض می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
گرمازدگی: اگر هنگام فعالیت در هوای گرم و مرطوب، ورزش کردن و یا تعریق شدید، مایعات کافی ننوشید، ممکن است با عارضه گرمازدگی روبرو شوید. گرمازدگی درجات مختلفی دارد و حالت شدت آن میتواند کشنده باشد.
مشکلات ادراری و کلیوی: دوره های طولانی یا مکرر کم آبی میتواند باعث عفونت دستگاه ادراری، سنگ کلیه و حتی نارسایی کلیه گردد.
تشنج: یون های پتاسیم و سدیم نقش اصلی در فرایند انتقال سیگنال‌های الکتریکی از سلولی به سلول دیگر دارند. این یون ها در حضور مولکول های آب با یکدیگر در تعادل بوده و عمکرد مناسبی دارند. در صورتی که الکترولیت ها از حالت تعادل خارج شوند، میتواند منجر به انقباضات غیرارادی عضلات و گاهی اوقات از دست دادن هوشیاری شود.
شوک کم‌حجمی خون (شوک هیپوولمیک): خطر ناکتری و جدی‌ترین عارضه کم آبی می‌باشد. زمانی اتفاق می‌افتد که حجم کم خون باعث کاهش فشار خون و کاهش میزان اکسیژن در بدن شما شود.
ریزش مو و خشکی پوست: از آنجایی که بخش زیادی از پوست و موی انسان، از آب تشکیل شده است، کم آبی بدن می‌توانید باعث ریزش مو و خشک شدن پوست شود.
